Zaburzenia SI a wcześniactwo
Zaburzenia Integracji Sensorycznej (SI) a wcześniactwo...
Jak to ma się do siebie?
Ano ma się i niestety zażyłość ta kwitnie w najlepsze.
Wcześniaki bowiem są bardziej narażone na zaburzenia przetwarzania sensorycznego (zaburzenia integracji sensorycznej, zaburzenia SI) niż dzieci urodzone o czasie, o czym mówi zarówno literatura światowa [1-7], jak i Polska [8-10].
A dlaczego?
Odpowiedź jest prosta.
Wcześniaki rodzą się z niedojrzałym układem nerwowym, który nie dość, że musi rozwijać się w niesprzyjającym środowisku (czyli poza łonem matki) to jeszcze w jego prawidłowym rozwoju zaczynają przeszkadzać bodźce, które, w normalnej sytuacji, nigdy nie miałyby możliwości wpływu.
A jest ich bardzo dużo…
I tak oto wcześniak uczy się niechcianego i niespodziewanego dotyku kilka razy dzienne, słyszy pracujące maszyny, czuje wtłaczane do płuc powietrze i ból z tym związany, czuje sondę w przełyku, rozpieranie żołądka po karmieniu, mimo, iż nic nie przełykał, słyszy odgłosy pracującego oddziału, jarzeniówki, które świeca non stop, jest dotykany, przewijany, ważony, mierzony, badany, przykleja i odkleja mu się do/z ciała czujniki, jest prześwietlany, intubowany, reanimowany, operowany…
I choć doskonale zdajemy sobie sprawę, że wszystkie te czynności służą ratowaniu jego życia i zdrowia, to jednak mogą odcisnąć poważne piętno na jego dalszym rozwoju.
Bo ta oto, nie w pełni rozwinięta, kruszyna nie ma możliwości adekwatnych reakcji na niechciane bodźce - w zasadzie nie ma żadnych możliwości reakcji (większość wcześniaków na początku nawet nie kwili). Stąd często dochodzi do wytworzenia niespójnych, chaotycznych, zaburzonych reakcji, zachowań czy odpowiedzi na dany bodziec. A i proces zdobywania i przyswajania wiedzy może stać się zaburzony.
A czymże zatem jest ta integracja sensoryczna i dlaczego jest tak ważna?
Wiedzę o świecie zyskujemy za pomocą zmysłów na drodze ich integracji.
W każdej chwili do naszego mózgu dociera wiele sygnałów sensorycznych (zmysłowych), pochodzących z każdego miejsca w naszym ciele. Te sygnały obejmują nie tylko dotyk, słuch, wzrok, smak i zapach, ale także układ przedsionkowy i propriocepcji, które odpowiadają za przeciwstawianie się sile grawitacji i odbiór wrażeń pochodzących z każdego rodzaju ruchu, wywołanych zmianą położenia ciała w przestrzeni, a szczególnie głowy.
(Układ przedsionkowy i propriocepcja, co? – teraz już wiecie dlaczego tak namawiam na chustonoszenie).
By uprościć - integrację sensoryczną można przyrównać do policjanta, który stoi na skrzyżowaniu i kieruje ruchem samochodów, tak jak nasz mózg kieruje informacjami docierającymi do niego. Jeżeli informacje (samochody) przepływają w sposób zorganizowany, a po drodze łączą się z innymi wrażeniami wcześniej zebranymi (taka jazda na suwak po autostradzie wrażeń i zmysłów), mózg wykorzystuje je do kształtowania odpowiednich zachowań czy przyswajania wiedzy.
Jeżeli natomiast przepływ tych informacji jest niezorganizowany, następuje chaos, a życie przypomina korek uliczny w godzinach szczytu.
Proces powstawania integracji sensorycznej rozpoczyna się już w okresie płodowym. Jednak najintensywniej przebiega w pierwszych 3 latach życia dziecka i trwa do około 7 roku życia. Zatem zaburzenia w okresie jego najintensywniejszego rozwoju mogą powodować powstawanie i utrwalanie zaburzonych wzorców integracji, co manifestować się może na różne sposoby i dotyczyć mogą jednego lub kilku zmysłów na raz.
A manifestować się to może jako:
⬆️ nadwrażliwość (kanały sensoryczne są zbyt otwarte, przez co do mózgu przedostaje się zbyt duża ilość bodźców),
⬇️ niedowrażliwość (drogi sensoryczne są niedostatecznie otwarte, przez co do mózgu przedostaje się za mało bodźców, co prowadzi do deprywacji sensorycznej, czyli niedoboru wrażeń zmysłowych),
〰️ biały szum (wadliwe działanie kanałów sensorycznych powoduje, że wytwarzają one własne bodźce i przekaz płynący ze świata zewnętrznego jest zakłócony lub nawet niedopuszczony do mózgu).
Zaburzenia te wpływają negatywnie na wiele obszarów funkcjonowania dziecka, m. in. opóźniają rozwój komunikacji, emocji, motoryki oraz rozwój społeczny i często współwystępują z innymi zaburzeniami, np. ADD (deficyt uwagi), ADHD, zespół Aspergera (ZA) itd.
Ogólnie rzecz biorąc niemowlę, dziecko, a później też osoba dorosła, ma trudności w życiu codziennym i/lub w edukacji.
Można to porównać do kamienia, który uwiera w bucie – biec się da, jednak zawsze będzie temu towarzyszył pewien większy lub mniejszy dyskomfort.
Nie można podać ilości objawów, które powinny wzbudzić niepokój, ale jeden, do tego rzadko występujący symptom nie jest jeszcze powodem do obaw. Jeśli tych cech jest więcej (od kilku wzwyż) są one bardzo nasilone, często się powtarzają, są wyraźnie obserwowalne w zachowaniu dziecka – wtedy należy skonsultować się ze specjalistą.
A o tym co nas powinno zaniepokoić oraz jakie są spostrzeżenia neonatologów na tą kwestię (i czy w ogóle są) przedstawiam w kolejnych wpisach, poniżej linki do nich.
Zaburzenia SI - słuch i układ przedsionkowy kliknij tutaj.
Zaburzenia SI - dotyk i wzrok kliknij tutaj.
Zaburzenia SI - węch i smak kliknij tutaj.
Bibilografia:
[1] Sensory processing disorder in preterm infants during early childhood and relationships to early neurobehavior, J. Ryckman et al., Early Human Development, Volume 113, October 2017, Pages 18-22
[2] Children born prematurely have atypical Sensory Profiles, AC Wickremasinghe et al., J Perinatol. 2013 August ; 33(8): 631–635
[3] Investigation of sensory processing skills in preterm and term infants, Volume 59, Issue S3 Special Issue: Abstracts of 71st Annual Meeting of the American Academy for Cerebral Palsy and Developmental Medicine (AACPDM), September 13–16, 2017, Montreal, Quebec, Canada, September 2017, Pages 104-105
[4] Walker SM et al., Long-term impact of neonatal intensive care and surgery on somatosensory perception in children born extremely preterm. Pain. 2009; 141(1–2):79–87. [PubMed: 19026489]
[5] SENSORY PROCESSING DURING CHILDHOOD IN PRETERM INFANTS: A SYSTEMATIC REVIEW, Ana Carolina Cabral de Paula Machado, et al., Rev Paul Pediatr. 2017;35(1):92-101
[6] Screening of sensory integration dysfunction in low birth weight and preterm infants: A cross-sectional study, Deepa Metgud, Apeksha Kalvit, Indian Journal of Cerebral Palsy,: 2015, Vol 1, Issue 2, pp.117-120
[7] The Efficiency of Sensory Integration Interventions in Preterm Infants, Pekçetin S, Akı E, Üstünyurt Z, Kayıhan H, Percept Mot Skills. 2016 Oct;123(2):411-23
[8] Wiśniewska, M. (2014).Wcześniak: perspektywa integracji sensorycznej. Niezbędnik rodzica wcześniaka. Podstawowe porady i informacje dla rodziców wcześniaków. Warszawa: Fundacja Wcześniak Rodzice-Rodzicom
[9] Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej, Integracja Sensoryczna numer 1/2013, Marzec 2013, ISSN 1899 – 1572
[10] Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej, Integracja Sensoryczna numer 2/2019, Czerwiec 2019, Rozwój motoryczny a przetwarzanie sensoryczne: badanie porównawcze pomiędzy wcześniakami i dziećmi urodzonymi o czasie
Thais Invenção Cabral, Louise Gracelli Pereira da Silva, Eloisa Tudella, Cláudia Maria Simões Martinez,Tłumaczenie: Natalia Smagacz, ISSN 1899 – 1572